Best of Hurd /Сэтгэгдэл/

      Амьд хөгжимтэй хамтлагийн тоглолтын мөн чанар нь өөрөө амьд болдог Энэ жилийн  ХУРД хамтлагийн тоглолтын хувьд жинхэнэ амьд хөгжмийг мэдрүүлж чадсан гэж бодож байна. Хамтлагийн хөгжмийн хослол, гитарчид болон бөмбөрчний мэдрэмж нь миний хувьд сайн байсан. Зарим хүмүүс цахилгаан хөгжим дээр дуулдаг зохиолын дуучид гэж Хурдынханыг ярьдаг. Тэгвэл миний хувьд цахилгаан хөгжим дээрх аялгуунууд нь Монгол орныхоо онцлогыг харуулсан гэж боддог. Хэдийгээр Guns*n Roses мэтийн хамтлагийн зарим нэг шинж ажиглагддаг боловч Хурд бол миний хувьд хамгийн шилдэг нь юм. Энэ тоглолтыг үзээд мэдрэх ёстой зүйлээ мэдэрдгээрээ мэдэрч, сонсох ёстой зүйлээ сонсдгоороо сонсож, үзэх ёстой зүйлээ үзэдгээрээ үзлээ. Эцэст нь хэлэх ч үг алга.

Чимээгүй ирэх дурлал

Удахгүй болох BEST OF HURD-д зориулав

Спуринагийн түүх /The tale of Spurina/

        Гүн ухаан бидний сэтгэл зүрхийг удирдан залах, хүсэл тачаалыг номхотгох дээд эрхийг оюун ухаанд өгснөөрөө өөрийн хөрөнгө баялгийг муугүй хуваарилжээ. Хайр дурлалаас төрдөг шунал тачаалыг номхорошгүй гэж үздэг хүн энэхүү санал бодлоо батлахын тулд "Дур хүсэл хүний бие сэтгэлийг бүхэлд нь эзлэн авч, бүр эрүүл мэндэд ч онцгой нөлөөлдөг бөгөөд анагаах ухаан тийм тохиолдолд ердөө л зуучлагчийн үүрэг гүйцэтгэдэг" хэмээн зүтгэх нь бий. 

         Гэхдээ бидний хүсэл дэх бие махбодийн оролцоо дур тэмүүллийг тодорхой түвшинд бууруулж сулруулдаг, тэгээд ч иймэрхүү төрлийн хүслийг тайлж болдог, бүр эд материалын замаар ч хангаж болдог тул энэ санааг дээрхийн эсрэг тавьж болох юм. Хүсэл тачаалын байнгын дарангуйлалаас ангижрахаар тэмүүлэхдээ олон хүн өөрийг нь зовоогч биеийнхээ тэр хэсгийг таслан огтолж байжээ. Зарим нь цас юмуу цагаан цуугаар хүйтэн жин тавьж бадарсан хүслээ дарж байв.

         Бидний өвөг зарим нь цамц маягаар өмсч, зарим нь дотуураа бүсэлдэг байсан адууны хялгасаар нэхсэн сахиусны зорилго ч үүнд л оршиж байлаа. Залуудаа I Францискийн ордонд болсон баяр ёслол дээр элдвээр гангалцгаасан олны дунд эцгээс нь үлдсэн хялгасан цамцыг өмч очихоор шийдсэн тухайгаа нэгэн язгууртан надад хуучилж билээ. Ариун нэр төрийн бэлгэдэл болсон энэ хувцастайгаа тэр удаан байж тэсээгүй бөгөөд шөнө болохыг ч хүлээлгүй өмсгөлөө тайлж хаяжээ. Холгосон бие нь хэдэн өдөр зовоосон гэдэг. "Энэ арыг хэрэглэхэд залуу цагийн ямар ч хүсэл номхорч дарагдахгүй байна гэж үгүй" хэмээн өөр танил маань ярьж байсан сан. Гэхдээ хамгийн аймшигт хүсэл тачаалыг мань эр өөрөө биеэр амсаагүй байх л даа, бүдүүн хадуун тээртэй хувцсан дор ч тийм мэдрэмжүүд дүрэлзэн асч болдгийг, хялгасан цамц үүнд тэр бүрий тус нэмэр болдгүйг батлах батлах туршлага хэн хүнд бий.

         Гүн ухаантан Ксенократ харин хавьгүй шийдэмгий алхам хийсэн байдаг. Шавь нар нь багшийнхаа тэвчээрийг сорихын тулд үзэсгэлэн гоо, цэцэн ухаанаараа цууд гарсан хөнгөн явдалт авхай Лаисаг түүний оронд оруулчихаж л дээ. Зөвхөн нууц орноо л халхалсан нүцгэн бүсгүйн дэргэд Ксенократын бие махбод яриа, номлолоос нь зөрж үймрэх гээд ирэхийг мэдрүүтээ гүн ухаантан өөрийг нь тарчлаагч мөнөөх эрхтэнээ хайрахыг тушаасан гэдэг. Нэр алдарт шунах, харамч нарийн байх зэрэг сэтгэл санааны тачаадлууд бидний оюун бодлоос голчлон хамаардаг, тиймээс ухаанаараа эдгээр мэдрэмжийг захирч болно. Харин дур хүслийг номхруулах аргагүй, хангаж тайллаа гэхэд уламл хүчтэй, хурцаар оргилох үүдийг л нээнэ.

         Сэтгэл санааны болоод бие махбодын хүслүүд өөр хоорондоо хичнээн ялгаатайг нотлохын тулд Юлий Цезариар жишээ авахад л хангалттай юм. Тэгээд ч дурлалын адал явдалд Цезериас илүү тийм шунаг тачаангуй автдаг хүн байгаагүй гэлцдэг шүү дээ. Эр эмийн хэрэгт онцгой анхаардгийнх нь нэг нотолгоо бол тэрээр биеэ гойд арчилдаг бөгөөд тухайн үед мэддэг байсан бүхий л нарийн нууц аргыг хэрэглэдэг, тухайлбал, биеийнхээ үсийг түүлгэж, хамгийн тансаг үнэртнийг байнга анхилуулж явдаг байжээ. Хэрэв Светонийн үгэнд итгэх юм бол, тэрээр цайвар үстэй, өндөр нуруутай, тэгшхэн биетэй, махлаг царайтай, гялалзсан хар нүдтэй, нэг үгээр хэлэхэд тун сайхан эр байсан бололтой. Гэвч Ромд хадгалагдан үлдсэн Цезарийн баримлуудаас харахад энэ бүхэн оргүй худал юм шиг.

         Тэрээр дөрвөнтөө гэрлэсэн бөгөөд хууль ёсны эхнэрүүдийг нь тооцохгүйгээр, тэрчлэн, бага залуудаа   Вифинийн хаан Никомидтой учир ургуулсныг нь ярихгүйгээр тоолж үзье л дээ.

         Египетийн хатан хаан алдарт Клеопатра түүнд охин биеэ өгч, Цезарион хэмээх хүүг нь төрүүлсэн юм. Тэр бас Мавританы хатан хаан Евноятай амрагладаг, Ромд бол Сервий Сульпицийн эхнэр Постумия, Габинийн эхнэр Лоллия, Крассын эхнэр Тертулла, бүр аугаа Помпейн эхнэр Муциятай эр эмийн харьцаатай байжээ (Ромын зарим түүхчид үүнээс болж л Помпей гэрлэлтээ цуцлуулсан гэдэг ч, Плутарх бичихдээ энэ талаар тодорхой юу ч байхгүй гэсэн аж). Помпейг Цезарийн охинтой гэрлэхэд эцэг хүү хоёр Курион "Чи өөрөө түүнийг Эгифс* хэмээн нэрлэдэг биз дээ? Тэр л чамайг эврээрээ сүлбэж мөргөх гээ биз дээ? Тийм хүнийхээ хүргэн болох гэж дээ!" хэмээн зэмлэсэн гэдэг.

       Дээр дурдсан эмэгтэйчүүдээс гадна тэрээр Катоны дүү, Марк Брутын эх Серилиятай ч дотно харьцаатай байсан бөгөөд Цезарийн Брутд маш их хайртайн учрыг ихэнхи Ромчууд үүнтэй холбон тайлбарладаг байснаас гадна төрсөн цаг хугацааг нь хөөж үзвэл тэр хүү нь ч байж магадгүй гэнэ. Ингээд санахад, Цезарийг нилээд ужид самуун, дурлалын явдалд ер бусын дуртай эр явжээ гэж үзэх бүрэн үндэс байна гэж би үзнэ. Гэвч түүний сэтгэл зүрхний эмзэг цэг нь болох нэр алдрыг эрхэмлэх үзэл эмэгтэйчүүдэд дуртай үед мөргөлдөх үед хайр дурлалаа тэр дорхноо л хойш тавьдаг байжээ.

       Энд бас Герег орныг түйвээж орхисон, Константинополийг эзлэн түрэмгийлэгч Мехмедийг санаж байна. Дээрх хоёр төрлийн хүсэл тачаал тийм тэгш тэнцүү байдлаар эн зэрэгцсэн өөр хүнийг би мэдэхгүй; тэр яг л нөхцөнгүй дайнч эр явсныхаа нэгэн адил ханаж цадашгүй хуял тачаалтан байсан гэдэг. Гэхдээ хоёр хүсэл нь харшилдахад тэр цэрэг дайны хэргээ дурлалын явдлаас ямагт дээгүүр тавьдаг байжээ. Дайн тулаанд тэнцэхээ больсон, нас дээр гарсан хойно л түүнийг эр эмийн цэнгэл бүр мөсөн залгисан аж.

       Мехмедийн эсрэг дүр болчихоор хүн бол Неаполийн ван Владислав. Зоригтой, нэр төртэй, гайхалтай жанжин хэрнээ ямар нэгэн хосгүй гоо бүсгүйг эзэмдэхийн төлөөнөө бүхнийг гаргуунд нь хаячихдаг хүн байсан хэмээн түүний тухай мэдээлсэн нь анхаарал татна. Үхэл нь ч ийм л шалтгаантай байжээ. Флоренцийг удтал нь бүсэлж, оршин суугчид нь бууж өгөхөд аль хэдийнээ бэлэн болчихоод байсан яг тэр үед тэрээр нэгэн хосгүй үзэсгэлэнтэй бүсгүйн тухай цуу яриа сонсуутаа тэр хүүхнийг авах болзолтойгоор бүслэлтээ татахыг зөвшөөрчээ.

       Нэгэн гэр бүлийн нэр төр шившиглэгдэх үнээр л нийтэд заналхийлсэн аюулыг зайлуулах боломж гарсан тул бүслэгдэгсэд болзлыг хүлээн авч.

       Мөнөөх гоо бүсгүй нь тухайн цагтаа маш алдартай нэг эмчийн охин байсан бөгөөд хүнд байдалд орсон эцэг нь шийдвэрлэх алхамд зоригложээ. Хотынхон охиныг хамаг л үнэтэй эд эрдэнэсээрээ гоёж гангалаад ирээдүйн нөхөрт нь хүргэх болоход эцэг нь ер бусын сүрчиг шингээсэн гайхалтай уран хийц бүхий алчуур бэлэглэжээ. Нөхөрт очсон бүсгүйн анхны шөнө хэрэглэдэг ердийн л зориулалттай эд. Гэвч эцэг нь бэлгэндээ эмчийн ур чадвар шингээснээр мөнөөх алчуур шинэхэн хосын гал халуун янаглалын ид үед, тэдний халуун тэврэлтийг хоромхон зуурт хүйтэн мөс мэт царцаах шидтэй болжээ. Ийнхүү тэд бие биеэ тэврэн үхсэн гэдэг. Одоо Цезарийн тухай яриандаа эргэн оръё.

to be contine.....

On fear

Obctupui, steteruntque comae, et vox faucibus haesit*

      Би байгалийн хуулийг тийм сайн мэдэхгүй болохоор, айдас бидэнд чухам ямар замаар нөлөөлдгийг тодорхойлж чадахгүй. Юутай ч энэ бол үнэхээр хачирхалтай мэдрэмж бөгөөд эмч нарын ярих нь, бидний ухаан бодлыг үүнээс илүү будилуулж самууруулдаг нь үгүй гэнэ билээ. Айсандаа болоод ухаан солио туссан хүнийг би цөөнгүй үзсэн. Бүр харьцангуй төлөв, түвшин хүмүүс ч айдаст автсанаасаа болоод аймшигтай "сохордог" юм билээ. Айснаасаа болоод өвөг дээдсээ булшнаас нь босгон харах ч юм уу, буг чөтгөр, босоо ороолон зэргийн хий юм үздэг бүдүүлэг, харанхуй хүмүүсийн тухай энд би ярьж байгаа юм биш ээ. Гэвч бусдыг бодвол айдаст хавьгүй бага автах ёстой цэргүүд хүртэл айхдаа сүрэг хонийг бүрэн зэвсэгтэй морин суман болгон үзэх ч юм уу, бут бургасыг гэтэж буй цэрэг эсвэл зэвсэг нэгт анд нөхдөө дайсан, цагаан өнгийн загалмайг улаан болгон харсан тохиолдол цөөнгүй.

      Бурбоны хунтайж Ромыг эзлэн авах үеэр Сахиусан
Тэнгэрийн Цайзны ойролцоо, цагтай цамхаг дээр зогсож байсан нэгэн тугч анхны түгшүүрийн дохионоор байдгаараа айн сандарч, тугаа барьсан чигээрээ доош үсэрчихсэн нь өөрийнхөө хот руу биш, харин хэрмийн гадна талд, дайснууд руугаа буучихсан гэнэ. Бурбоны цэргүүд түүнийг хараад бүслэгдэгсэд довтолгоонд орлоо гэж бодож л дээ. Харин нөгөө бүтэлгүй эр өөрийг нь чиглэн айсуй дайснуудаа үзмэгц дөнгөж сая бууж ирсэн нөгөө газраараа эргэн мацаж, харийнхнаас халхлах юу ч үгүй ил газраар гурван зуун алхам газар дээш өгссөн байна. Харин Жюлийн тугчтай тохиолдсон явдал тийм ч азтай дуусаагүй юм. Манайхан Сэн-Полийг эзлэн авсан довтолгоон эхлэхэд тэрээр эхлээд яг л өмнөх тугчийн адилд дайснуудынхаа дунд буучихжээ. Ингээд хэдэн хэсэг болтлоо тасчуулсан гэдэг. Яг тэр бүслэлтийн үед бас тэмдэглээд үлдээчихмээр тохиолдол гарсан нь нэгэн тайж сумны хэлтэрхийд ч шүргүүлээгүй атал айснаасаа болоод зүрх нь зогсч, хөсөр унасан байна. 

      Иймэрхүү айдас заримдаа олон хүнийг нэгэн зэрэг нэрмэх нь ч бий. Алеменчуудын эсрэг Ромын жанжин Херманикийн хийсэн нэгэн аян дайны үеэр нийтээрээ айж балмагдсан ромын хоёр баг цэрэг гэнэт өөд өөдөөсөө гүйлдэж, тодруулбал, нэг баг цэрэг нь нөгөөгийнхөө зугтан гарч ирсэн тэр л зүг рүү зугтан бужигналдсан нь харилцан байраа сольж буй мэт инээдтэй харагдаж байжээ. 

       Энэ хоёр жишээнд дурдсан шиг айдас заримдаа биднийг маш хурдтай болгочихдог бол, бас хойно ярих жишээнд өгүүлдэгчлэн хөлийг маань тушиж орхих нь ч бий. Византийн эзэн хаан Феофиле арабуудтай хийсэн тулалдаанд ялагдахдаа зугтах ч сэхээгүй болтлоо хөшчихсөн байжээ. Тэгэхэд, цэргийн гол жанждынх нь нэг Мануил түүний мөрнөөс зуураад, яг л унтаж байгаа хүнийг сэрээдэг шиг сэгсчиж, "Хэрэв одоохон миний араас дагахгүй бол би чамайг ална. Хаан ширээгээ алдаад олзлогдсоноос үхсэн чинь дээр" гэж хашхирсан гэдэг. 

       Үүргээ биелүүлж нэр төрөө хамгаалах шаардлага тулгараад байхад огт сураггүй байсан өнөөх эр зориг маань айдас бүр туйлдаа хүрэх үед гэнэтхэн хүрээд ирдэг. Ханнибалтай хийсэн дайнд ромчууд анхны томоохон цохилтод орох үед (Тэднийг консул Семпроний удирдаж явсан) арван мянга ч хүрэхгүй хүнтэй ромын нэгэн баг цэрэг аврагдах ямарч найдлагагүй болсондоо аюун сандралдаж, галзуу солиотой мэт уйлалдан чарлалдаад дайсны гол хүчний хамгийн гүнрүү давхилдан орж карфеганчуудад санаанд оромгүй хүнд хохирол учруулсан гэдэг. Тийм болохоор би маш их айсан хүнээс үнэхээр их айдаг юм. 

      Ер нь өөр бусад таагүй мэдрэмжүүдээс айдас бидэнд илүү хурц мэдрэгддэг. 

     Нэвширтэл нүдүүлсэн, шархтаж гэмтэл авсан, цус нөжөндөө хутгалдсан дайчдаас олонхийг нь маргаашийн тулалдаанд авч гарч болно. Харин дайснаас айж байгаагаа нэгэнт мэдэгдчихсэн хүнийг ядахдаа эсрэг талын зүг харуулахыг оролдоод ч нэмэргүй. Эд хөрөнгөө алдчих вий, цөлөгдчих вий, боолчлогдож бусдын эрхшээлд автчих вий гэх айдсыг мэдэрч явдаг хүмүүсийн амьдрал түгшүүрээр дүүрч, нойргүйдэж, идэж уухаа ч больдог байхад ядуучууд, цөллөгийнхөн, боолчууд сэтгэл амар явж л байдаг. Айдсыг үхлээс илүү аймшигтай зүйл гэж үзсэндээ, зүрх алдахын зовлонг мэдрэхээс зугтсандаа хичнээн хүн өөрийгөө боомилж, живж, ангал руу ниссэн билээ дээ!

       Бидний оюун санаанаас үл хамаардаг нэгэн төрлийн айдсыг герегчүүд тэмдэглэсэн байдаг. Тэр айдас нь ямар нэг тодорхой үндэслэлгүйгээр, тэнгэрийн эрхшээлээр төрдөг гэнэ. Ийм айдас заримдаа бүхэл бүтэн армийг, нийт ард түмнийг ч хамардаг. Карфеганд сүйрэл учруулсан нь чухам тйим айдас байлаа. Хот даяар орь дуу тавих, улангасан чарлах дуун л хадаж байжээ. Эгээ л дохио өгсөн мэт нийтээрээ гэрээсээ гүйлдэн гарцгааж, гудамжинд тааралдсан танил хүмүүс рүүгээ эгээ л хотыг нь эзлэн түрэмгийлсэн өштөн дайснууд мэт дайрцгааж, алж, шархтуулцгааж байсан гэнэ. Энэ хачин явдал өргөл мөргөлийн хүчээр бурхадын уур хилэнг тайтгаруулах хүртэл үргэлжилсээр л байсан гэдэг**.

       Тийм айдсыг герегчүүд мэгдмэл айдас хэмээн нэрийджээ. 

       *- Би хөшиж орхив: үс минь босч, дуу минь гаралгүй таг болчихлоо (лат.)

       **- Нийтийн тооллын өмнөх IV зууны үед Карфагенд аймшигт тахал дэгдэж, өдөр бүр хэдэн мянган хүн үхэж байжээ. Түүнээс гадна харийн хөлөг онгоцнууд Карфеган руу довтлох гэж байгаа тухай цуурхал дэгдэж, хотынхон бурхадын уур хилэнгээс айхдаа өөрсдийгөө егүүтгэж байсан тухай яриаг Монтень эш татжээ.